Το καπλάνι της βιτρίνας

Είναι από τα βιβλία που δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις. Είναι εκείνο το βιβλίο που έχει τρυπώσει εδώ και χρόνια όχι μόνο στα ελληνικά σπίτια, αλλά έχει μεταφραστεί και σε 35 γλώσσες, κάνοντας την ιστορία της Μέλιας και της Μυρτούς να ταξιδέψει σε χιλιάδες σπίτια στον κόσμο. Ένα εμβληματικό βιβλίο – το πρώτο μυθιστόρημα της πολυγραφότατης Άλκης Ζέη – που αδιαμφισβήτητα εντάσσεται στα κλασικά αριστουργήματα  της παγκόσμιας λογοτεχνίας. 

Το λατρεμένο, λοιπόν, μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη, έρχεται διασκευασμένο ως graphic novel από τις κομίστριες Στέλλα Στεργίου και Γεωργία Ζάχαρη, μετά την εξαιρετική περσινή comic μεταφορά του Μεγάλου Περίπατου του Πέτρου από την Αγγελική Δαρλάση και τον Δημήτρη Μαστώρο. 

Δύο μικρές αδερφές, Η Μέλια και η Μυρτώ ζουν σε ένα νησί του Αιγαίου το 1936, ακούγοντας τον παππού τους να μιλάει ώρες ατελείωτες για τους «αρχαίους» του και ανυπομονούν να συναντήσουν στα τσαρδάκια τους, σαν έρχεται το καλοκαίρι, τους φίλους και τις φίλες τους. Μα πάνω απ’ όλα τρελαίνονται με τις φανταστικές ιστορίες που τους λέει ο ξάδερφός τους, ο Νίκος, για το καπλάνι που είναι κλειδωμένο μέσα στη βιτρίνα της μεγάλης σάλας του σπιτιού.

«Μια φορά κι έναν καιρό, ζούσε στο δάσος ένας τίγρης, ένα καπλάνι όπως το λένε στο νησί μας. Είχε ένα μαύρο μάτι κι ένα καταγάλανο. Έτσι είχε γεννηθεί. Σαν έβλεπε με το γαλάζιο μάτι, ήτανε ήμερο σαν γατί, τριγύριζε ανάμεσα στους ανθρώπους, τους βοηθούσε κι έπαιζε με τα παιδιά και τα ζωάκια του δάσους. Όταν άνοιγε το μαύρο μάτι, γινόταν άγριο, χαλούσε τις δουλειές των ανθρώπων και τα ζωάκια έτρεχαν να κρυφτούνε στις τρύπες τους σαν το άκουγαν να περνά. Στο νησί βέβαια λένε πως πέρναγε κολυμπώντας από την Τουρκία κι έτρωγε τα πρόβατα. Και γι’ αυτό το σκοτώσανε. Αυτή όμως είναι μια ιστορία για μεγάλους και κανένα παιδί δεν την πιστεύει»

Και μέσα από τις ιστορίες του καπλανιού ο Νίκος τους μιλάει για όλα εκείνα τα κοινωνικό- πολιτικά ζητήματα που απασχολούσαν τους ανθρώπους την περίοδο του Μεσοπολέμου. Τότε που λέξεις, όπως «Δημοκρατία», μπορούσαν να αποτελέσουν αιτία διωγμού από τη χώρα, φυλακίσεων και βασανιστηρίων. Έτσι τα δύο κορίτσια έρχονται αντιμέτωπα με τη ενήλικη πραγματικότητα, η οποία περιπλέκεται με την παιδική φαντασία και τους ταράζει τη ζωή. 

Μέσω του graphic novel επιχειρείται να αγαπηθεί όλο και από περισσότερες γενιές, ένα ανάγνωσμα που δύσκολα θα μπορούσε να μεταφερθεί σε αυτή τη μορφή. Δύσκολα ξεχωρίζεις από τη γραφή της Άλκης Ζέη τα κομμάτια εκείνα που αξίζει να αναφερθούν. Η αφήγηση – που γίνεται από την οπτική της Μέλιας- μειώνεται και οι διάλογοι αυξάνονται, όπως ακριβώς απαιτείται από ένα τέτοιου είδους βιβλίο. Η Γεωργία Ζάχαρη και η Στέλλα Στεργίου, παρά τις δυσκολίες που αναφέρθηκαν παραπάνω, δημιούργησαν ένα αποτέλεσμα που αξίζει να μπει στις βιβλιοθήκες μας, μαζί φυσικά και με το κλασικό εμβληματικό μυθιστόρημα της συγγραφέως. 

Δραστηριότητες:

• Τι σημαίνει καπλάνι; Ποια είναι η κυριολεκτική σημασία (αιλουροειδές ζώο) και ποια η μεταφορική σημασία (αδάμαστος άνθρωπος); 

• Το βιβλίο μπορεί σαφώς να συνδυαστεί με το κλασικό μυθιστόρημα, με την τηλεοπτική σειρά (Το 1990 μεταφέρθηκε στην μικρή οθόνη σε σενάριο και σκηνοθεσία του Πέτρου Λύκα και προβλήθηκε από την ΕΤ1 σε έναν κύκλο 10 επεισοδίων και πλέον υπάρχει διαθέσιμο και στην ταινιοθήκη του Ertflix), καθώς και με τη θεατρική παράσταση που παίζεται ανά περιόδους.

• Μπορούμε είτε στο σχολείο, είτε στο σπίτι να δημιουργήσουμε ένα δικό μας κόμικ με πρωταγωνίστριες τη Μέλια και τη Μυρτώ. Μπορούμε να εκτυπώσουμε μια σελίδα από το βιβλίο, να σβήσουμε τις φούσκες και να γράψουμε το κείμενο από τη φαντασία μας ή να δημιουργήσουμε ένα κόμικ από την αρχή με εικονογράφηση και διαλόγους. 

• Δίνουμε μία δική μας εκδοχή για το καπλάνι. Ποια ιστορία φαίνεται ρεαλιστική; Του Νίκου ή των κατοίκων του νησιού;

• Αναζητάμε στο διαδίκτυο πληροφορίες για την ιστορική εκείνη περίοδο. Τι συνέβαινε στην Ελλάδα και τι στην Ευρώπη; Ακόμη μπορούμε να συλλέξουμε περισσότερες πληροφορίες για τις ιστορίες που λέει ο παππούς στα κορίτσια.

• Φτιάχνουμε τις ταυτότητες των βασικών ηρωίδων, αλλά και των άλλων χαρακτήρων.

• Φτιάχνω συνθηματικές λέξεις, όπως το ΕΥ-ΠΟ, ΛΥ-ΠΟ, που είχαν δημιουργήσει τα κορίτσια.

• Το graphic novel θα μπορούσε να αποτελέσει και αφορμή για θεατρική παράσταση σχολείου, επιλέγοντας κάποια αποσπάσματα. 

Νάσια Αλεξανδρίδη 

Ε’2