Δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις

Παρατήρησε τις παρακάτω προτάσεις:

Α. Χτες το βράδυ τα παιδιά δεν κοιμήθηκαν.

Β. Η μητέρα πήγε για ψώνια.

Οι προτάσεις που μόλις διάβασες έχουν ολοκληρωμένο νόημα, μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο. Γι’ αυτό λέγονται κύριες προτάσεις ή ανεξάρτητες.

Διάβασε προσεκτικά τις παρακάτω προτάσεις:

Γ. ....γιατί κρυώνει.

Δ. ....όταν γυρίσει.

Οι προτάσεις Γ και Δ δεν έχουν ολοκληρωμένο νόημα και γι’ αυτό δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους στον λόγο. Λέγονται δευτερεύουσες προτάσεις ή εξαρτημένες γιατί έχουν ανάγκη από μια κύρια πρόταση για να μας δώσουν ένα ολοκληρωμένο νόημα.

Παραδείγματα:

1. Έκλεισε το παράθυρο, γιατί κρύωνε. (η πρόταση γιατί κρύωνε είναι η δευτερεύουσα)

2. Θα ξεκουραστεί, όταν γυρίσει στο σπίτι. (η πρόταση όταν γυρίσει στο σπίτι είναι η δευτερεύουσα)

Έχουμε πολλά είδη δευτερευουσών προτάσεων.

 Ένα είδος είναι οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις. Μας δείχνουν χρόνο και απαντούν στην ερώτηση πότε.

Λέγονται επιρρηματικές γιατί λειτουργούν σαν επιρρήματα, δηλαδή μας δίνουν παραπάνω πληροφορίες για το ρήμα της κύριας πρότασης.

Οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις εισάγονται δηλαδή «μπαίνουν» στον λόγο με τους χρονικούς συνδέσμους, τις λέξεις που ενώνουν τις προτάσεις και δείχνουν χρόνο.

άμα, όταν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις,

προτού, ώσπου, ωσότου, σαν, που

Παραδείγματα:

 Όταν γαληνέψουν οι θάλασσες, θα φύγουν τα καράβια.

 Καθώς γυρνούσαμε στο σπίτι, χτύπησε το πόδι του σε μια κολώνα.

 Θα φάμε αφού γυρίσεις στο σπίτι.

 Ώσπου να το μάθει, ο κακοποιός θα έχει φύγει μακριά.

 Θα ξεκινήσουμε σαν ξημερώσει. (= όταν ξημερώσει)

Άσκηση

Στις παρακάτω περιόδους σημείωσε ποιες προτάσεις είναι κύριες και ποιες δευτερεύουσες χρονικές. Κύκλωσε τον σύνδεσμο.

Θα φάω όταν το αποφασίσω.

Κόπηκε το ρεύμα ενώ έκανα μπάνιο.

Ήρθε αφού έφυγες.

Φόρεσε τη ζακέτα σου πριν βγεις από το σπίτι.

Δεν τους ξαναείδε, αφότου τελείωσαν τα μαθήματα.

Όταν γυρίσεις από τη δουλεία, πάρε με τηλέφωνο.

Θα μείνω μαζί σας, ωσότου ξημερώσει.

Σιγουρέψου ότι έχεις τον σωστό αριθμό, προτού τον καλέσεις.

Μόλις χτυπήσει το κουδούνι, τα παιδιά τρέχουν στην αυλή.

Εκπαιδευτικός Αθηνά Αθουσάκη